Schrijven lijkt soms op het betreden van een mijnenveld

Gezien het feit dat mijn boek, wat de titel UNITED NOTHING krijgt, gaat over mijn periode tijdens de oorlog in Bosnië is dat misschien cynisch maartoch ook wel heel passend in de context. Tussen 1992 en 1995 werd ruim 1.200km2 (wat 2,5% van het land beslaat) “vervuild” met meer dan 2 miljoen mijnenexplosieven. In de oorlog resulteerde dit tot bijna 4.000 doden en gewonden. Zelfs na de oorlog vielen door deze mijnen in de periode tussen 1996 en 2017 ruim 1.000 doden en 3.000 gewonden. Nog steeds zijn veel plekken in Bosnië een grootrisico en kunnen niet of nauwelijks worden betreden. Tijdens de periode dat ikin Bosnië verbleef, raakten sommige Nederlandse collega’s gewond tijdens mijnongelukken. Sommige gelukkig alleen maar licht gewond, echter sommigen bleven voor de rest van hun leven verminkt.

Gezien de risico’s van een mijnveld, moet je dus wel zeker weten of je het gaat betreden. Je kan er ook omheen lopen of ervoor weglopen. Datzelfde geldt ook voor het schrijven van een boek. Als dat op je weg komt, loop je er voor weg of je begint eraan en maakt het af. Het is echter redelijk makkelijk om te zeggen dat je een boek gaat uitgeven, maar toen ik beslissing had genomen eneen contract met een uitgever had getekend, moest ik toch even slikken. Realiseerde ik eigenlijk wel wat dat betekende?

Net zoals het betreden van een mijnveld moet je bij het schrijven van een boek van tevoren vastleggen welke richting je gaat kiezen. Ook zal je omvang van de activiteiten goed moeten bepalen. Voor je het weet ben je met van alles en nog wat bezig en weet je na een tijdje niet precies meer waar je begonnen bent en waar je had willen eindigen. Eigenlijk heeft schrijven, net zoals mijnenruimen, veel weg van boekhouden. Je schetst welke richting je opgaat, welke gebieden je werkzaamheden moeten omvatten, welke details belangrijk zijn en daarna moet er een proces volgen wat je dit allemaal complementeert. Dat klinkt overigens niet heel creatief en eigenlijk is dat ook een groot deel van de schrijfactiviteiten niet. Zoals een goede musicus zal beamen bestaat succes voor 10 procent uit talent en 90 procent uit gewoon heel veel oefenen en doen. Dat geldt ook voor schrijven en mijnen ruimen want als richting, omvang, detailleringen het proces niet goed met elkaar verbonden zijn, sneuvelt het boek of de mineur.

Toen ik mijn dagboek, wat ik bijhield in 1994 en 1995, voor het eerst in 24 jaar doorlas heb zelfs zwaar getwijfeld of ik eigenlijk wel een boek moest uitgeven. Ik heb delen daarvan laten lezen door mede-veteranen en die hebben mij eigenlijk over de streep geduwd. Toen ik die barrière had overwonnen, heb ik er sterk over gedacht of ik het dagboek deel van het boek niet geheel moest herschrijven om het allemaal wat meer correct te laten lijken. Als ik sommige fragmenten teruglees, kan ik vaak helemaal niet trots zijn op mijn eigen gedrag, op de missie en context waarin we de missie probeerden uit te voeren. Ik heb toch besloten defragmenten niet bij te werken, hooguit wat de verduidelijken of te redigeren. Ik denk dat het anders geen realistisch beeld zou vormen. Daarom zal het boek ook laten zien hoe we ons soms stierlijk verveelden, ruzie maakten, baalden, dwarswaren en de regels overtraden. Regelmatig dronken we te veel vanwege stress of uit verveling of uit demotivatie en frustratie omdat de oorlog maar doorging, de VN niets voor elkaar leek te krijgen en wij steeds vaker misbruikt, beschoten en gegijzeld werden door de strijdende partijen. Daarom lijkt soms weleens of onze hoogtepunten alleen bestonden uit het moment dat we op verlofgingen.

Met het samenstellen en schrijven van mijn boek stond ik ook voor veel keuzes. Ging ik een smal pad door het mijnenveld banen of een weg die breed genoeg zou zijn voor tanks. Ik heb daarin de keuze gemaakt dat het geen boek wordt die de hele Bosnië oorlog wil beschrijven, zelfs niet een boek waarin de val van de enclave Srebrenica uit ten treure is ontleed. Het boek gaat vooral over het dagelijkse leven, over de onmacht van de VN-macht in Bosnië, de enorme chaos in de VN-bevelvoering, de beschietingen, blokkades en gijzelingen door de strijdende partijen, het totaal onmogelijke mandaat met een te kleine, nauwelijks bewapende vredesmacht en de volledig verkeerde voorstelling en beloftes die gedaan waren aan de wereld en aan de lokale bevolking. Het verhaal is min of meer beperkt tot de Support Command en Dutchbat en omschrijven vooral de omstandigheden en gebeurtenissen in het missiegebied rondom Tuzla en Oost-Bosnië. In die oorlog was ik zes maanden lang niet meer dan een klein radertje in de VN-machine. Op verschillende locaties in Bosnië ervoer ik de machteloosheid en de frustraties, zag ik het lijden van de Bosnische bevolkingen zat ik soms gevangen in het kleingeestige, soms heel benauwende VN-kampleven. Het boek zal worden ingeleid met een redelijk uitgebreide inleiding over het conflict in vooral Oost-Bosnië, de vorming van de enclavesen het instellen van het mandaat en de vorming van Dutchbat en de ondersteunende eenheid Support Command. Het boek laat ik eindigen met een analyse en conclusie over deze missie. Dit boek zal gebaseerd zijn op mijn gesprekken met lokale mensen, met collega’s en officieren. Daarnaast heb ik gebruik gemaakt van de kranten en tijdschriften die ik in die periode las en bewaarde. Dit is gecombineerd met persoonlijke visies, ervaringen en opinies die soms (te) subjectief waren en beïnvloed waren door media en de politiek, georkestreerd door het Nederlandse leger, beïnvloed door cultuur, afkomst en opleiding en soms alleen maar gebaseerd op mijn gevoel, dat wel de meest subjectieve bron van informatie is. Mijn nieuwshonger in de oorlog werd ook aangevuld met de vele “inlichtingenpraatjes” die ik bij mocht wonen vanwege mijn nieuwsgierigheid en de inlichtingenrapporten die ik in Bosnië onder ogen kreeg. Na de oorlog is mijn kennis aangevuld met de onuitputtelijke stroom van boeken, inlichtingenrapporten en rapporten die na de val van Srebrenica en het einde van de oorlog zijn uitgekomen,

Ik ga niet pogen van mijn boek een objectief geschiedenisverhaal van te maken. De realiteit leert dat de geschiedenis nooit objectief is, wat voor de één een verdedigingsoorlog is, is voor de ander een agressie-oorlog. Vaak bepalen je ervaringen, je geboorte en de groep waarin je opgroeide of de groep waar je soms zelf naar toe bent gegaan of gedwongen werd naar toe te gaan, aan welke kant je staat. Oorlog is nooit “schoon” en elke kant in het conflict zal altijd blijven vol houden dat vooral de ander de agressor was. Er zijn daarnaast al voldoende historische boeken geschreven over het conflict, zelfs van de meeste daarvan durf ik te zeggen dat die niet objectief zijn. Mogelijk dat u als toeschouwer het objectiefst bent, maar zelfs dat betwijfel ik. Het boek is ook niet geschreven om mensen de les te lezen, ik heb eigenlijk zelf geeneens een doelgroep voor ogen gehad. Het schrijven van het boek is begonnen met als doel dat ik het conflict en mijn rol in dat conflict vooral voor mij zelf duidelijk wilde hebben. Het boek zal in de ogen van lezers niet altijd objectief lijken en waarschijnlijk ook niet zijn, maar dat lijkt me gezien mijn ervaringen ook eigenlijk niet mogelijk. Dat zij dan maar zo.

Twitter Facebook LinkedIn Volgen